Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB) - Anksiyete ve Kaygı Bozukluğu Nedir?

Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Anksiyete (Kaygı) bozukluğu nedir? Anksiyete bir diğer deyişle kaygı, birçok farklı biçimde kendini gösterebilir. Ancak tüm türlerinde ortak olan, aşırı korku, anksiyete (kaygı) ve buna bağlı olarak ortaya çıkan davranışsal bozukluklardır.

Kaygı Bozukluğu Türleri Nelerdir?

● Yaygın Anksiyete Bozukluğu

● Panik Bozukluk

● Sosyal Anksiyete Bozukluğu

● Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)

● Fobiler (Özgül Fobi, Agorafobi)

Bu yazıda Yaygın Anksiyete Bozukluğu'nu (YAB) ele alacağız.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu (YAB)Nedir?

Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB) yaşayan bireyler, hayatlarının pek çok alanında yoğun kaygı ve stres hissedebilirler. Bu kaygıların temelinde çoğu zaman gerçek bir tehdit bulunmaz; ancak kişi, duruma orantısız ve aşırı bir korku ile tepki verir. Yaşanılan bu korku ve stres, olayın doğası gereği verilmesi beklenen sağlıklı tepkilerin çok ötesindedir. Bu kişiler sosyal ortamlarda “evhamlı” ya da “telaşlı” olarak görülebilir ve küçük durumlarda bile aşırı kaygı, korku, stres tepkileri gösterebilirler.

Örneğin, teslim tarihi yaklaşan bir ödev için bir miktar stres yaşamak olağandır. Ancak yaygın anksiyete bozukluğu olan bireyler, bu durumu kontrol edilemez düzeyde yoğun bir stresle deneyimleyebilirler. Verdikleri tepkinin aşırı olduğunu bilseler bile bu stresi ve kaygıyı yönetemez, sakinleşemezler. Yetişkinlerde yaygın anksiyete bozukluğu, genellikle iş, aile ve sağlık gibi günlük sorumluluklarla ilişkili olabilir. Ancak bu kaygıların nedeni sabit kalmaz; değişebilir, yön değiştirebilir. Kişi yalnızca tek bir konuya değil, birden fazla ve değişken gündelik duruma karşı da yoğun kaygı duyabilir.

Örneğin; evde biriken çamaşırlar, ertesi gün katılınacak bir toplantı, bir aile üyesinin hastalığı ya da tatile çıkmadan önce valiz hazırlama gibi basit görünen gündelik durumlar bile kişide yoğun ve kontrol edilmesi güç bir anksiyeteye yol açabilir.

YAB, Günlük Yaşamınızı Sürdürmenizi Zorlaştırabilir.

Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB) Kimlerde Görülür?

YAB, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilir.

Yetişkinlerde, iş, aile, sağlık, finansal konular gibi günlük yaşam sorumlulukları yoğun kaygı kaynakları olabilir.

Çocuklarda ise akademik başarı, sosyal ilişkiler, ebeveyn beklentileri gibi faktörler kaygıyı tetikleyebilir ve çocuklarda yaygın anksiyete bozukluğuna zemin hazırlayabilir. Ev ortamı, okul ve arkadaş çevresi gibi faktörler çocuğun kaygı düzeyini doğrudan etkilediğinden tedavi sürecinde bu alanlarda da destek önemlidir.

DSM-5’e göre kadınlarda YAB görülme olasılığı erkeklere göre iki katı iken, yaşam boyu kişide YAB görülme sıklığı %9dur. Yani her 100 kişiden 9’unda yaşamlarının bir noktasında yaygın anskiyete bozukluğu görülebilir. Genellikle de 30’lu yaş döneminde daha fazla ortaya çıkabilir fakat yaş dışında bir çok farklı etken de YAB’nun oluşmasında rol oynadığından bu yaş aralığı büyük oranda değişip farklılık gösterebilir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

YAB yalnızca stres ile kısıtlı kalmaz ve bu aşırı kaygı zihinsel, davranışsal ve somatik belirtilere yol açabilir. Bunlardan en yaygın olanları şu şekilde sıralanabilir:

Zihinsel belirtiler:

● Sürekli endişe hali

● En kötü senaryoları düşünme

● Odaklanma güçlüğü

● Huzursuzluk, sinirlilik

Davranışsal belirtiler:

● Karar vermekte zorlanma

● Erteleme, kaçınma davranışları

● Sürekli kontrol etme ihtiyacı

● Kolayca irkilme

Fiziksel (somatik) belirtiler: ● Kas gerginliği, baş ağrısı

● Mide bulantısı, karın ağrısı

● Uyku problemleri

● Yorgunluk, halsizlik

● Vücutta seyirme

● Diş sıkma (Bruksizm), titreme

● Ciltte strese bağlı döküntüler

Yaygın Anksiyete Bozukluğu, kişinin işlevselliğini etkileyebilir.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nasıl ve Neden Oluşur?

Yaygın anksiyete bozukluğunun oluşumunda genetik, biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler etkilidir.

● Ailede anksiyete bozukluğu öyküsü olması

● Erken dönem yaşam deneyimleri (travmalar, ebeveyn tutumları)

● Kişilik yapısı (mükemmeliyetçilik, aşırı sorumluluk alma eğilimi)

● Stresli yaşam olayları gibi unsurlar, bireyde YAB gelişme riskini artırabilir.

YAB’lı bireylerde çoğu zaman “bir şeyler kötü gidecek” inancı yerleşmiştir. Bu düşünce şekli zamanla otomatikleşir ve kişi gerçek bir tehdit olmadığı halde sürekli bir tehlike beklentisiyle yaşar. Kişi her senaryonun bir felaketle sonuçlanacağını düşündüğü için günlük yaşantının içinde bütün durumlar büyük bir tehdit gibi algılanır ve bir bu düşünce-davranış sarmalında bir kısır döngü oluşur.

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tedavisi Nedir?

YAB, diğer tüm anksiyete türlerinde olduğu gibi kişiden kişiye farklılık gösterebilir ve tedavi edilebilirdir.

Tedavi sürecinde genellikle şu yaklaşımlar kullanılır:

● Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Kaygıya yol açan düşünce kalıplarının fark edilip dönüştürülmesi hedeflenir.

● Şema Terapi: Kişinin geçmiş deneyimlerinin bugünkü kaygı düzeyine etkisi keşfedilir ve duygusal farkındalık geliştirilir.

● İlaç tedavisi: Gerektiğinde bir psikiyatristin yönlendirmesiyle anksiyolitik ya da antidepresan ilaçlar kullanılabilir.

Kaygının sıklığı, süresi ve şiddeti bireyden bireye değişebilir; hatta aynı kişide bile zaman zaman artış ya da azalma gösterebilir. Ancak unutulmamalıdır ki; anksiyete bozuklukları ihmal edilmemeli, gerekirse bir uzmandan psikoterapi ve gerektiğinde ilaç desteği alınmalıdır. Aksi takdirde tedavi edilmediğinde kaygının şiddeti ve sıklığı zamanla artabilir ve kişinin günlük yaşamını sakince sürdürmesini zorlaştırabilir.

Terapi ile YAB' tedavisi mümkündür.